Paradossu di l'ovu è di a ghjaddina

U Paradossu di l'ovu è di a ghjaddina (o Paradossu di l'ovu è di a ghjallina) hè un paradossu filusoficu. U paradossu pò essa enunciata di a siguenti manera: Chì hè ciò chì hè vinutu prima: l'ovu o a ghjaddina? S'eddu hè l'ovu, si rispondi tandu: ma qual'hè chì hà fattu l'ovu? È s'eddu hè a ghjaddina, tandu si rispondi: ma a ghjaddina veni da l'ovu. U paradossu nasci da u fattu cà nissuna risposta sembra accittevuli. A prima minzioni di u paradossu di l'ovu è di a ghjaddina hè stata fatta in u Milindapañha.

U ciculu di l'ovu è di a ghjaddina
Illustrazioni di u Tacuina sanitatis, XIVu seculu

U paradossu hè statu studiatu da Aristotili (384 AC-322 AC). Cunclusi Aristotili chì l'ovu è a ghjaddina sò nati tremindù à tempu.

À i ghjorna d'oghji, parechji soluzioni sò stati pruposti par solva u paradossu. Una risposta scentifica muderna à 'ssu paradossu hè chì l'essaru chì nasci da un ovu ùn hè micca tuttu à fattu identicu à l'ovu chì l'hà fattu nascia. Ci hè una piccula diffarenza à ogni nascita, ancu s'è 'ssa diffarenza ùn pò micca essa parcipita incù i nosci sensi. Una tali diffarenza si trasmetti dunqua di leva in purleva, ancu s'è da una generazioni à l'altra, dui essari facini sempri parti di listessa spezia. Ma à longa andà, a situazioni cambia, chì i picculi diffarenza trasmissi da una generazioni à quiss'altra s'aghjustani è diventani diffarenzi nutevuli è impurtanti. U risultatu hè chì à u capu di milla generazioni par esempiu, dui individui ùn facini più parti di listessa spezia. Sicondu 'ssa analisa, u paradossu di l'ovu è di a ghjaddina ùn saria ma cà una istanza di un paradossu più anzianu, creatu da Aubulidi: u paradossu soritu, ancu chjamatu u paradossu di a massa. Sicondu 'ssa risposta à u paradossu, un ovu di a prima generazioni ùn faria micca parti di listessa spezia ch'è a ghjaddina nata milla generazioni dopu. Par via di cunsiquenza, a quistioni: Chì hè ciò chì hè vinutu prima: l'ovu o a ghjaddina? ùn avaria micca sensu in 'ssu casu particulari.

U prublemu natu da u paradossu di l'ovu è di a ghjaddina hè statu enunciatu dinù da una manera più generali, sottu a forma di un prublemu cuncirnendu a causa è l'effettu.

In Corsica mudificà

U paradossu di l'ovu è di a ghjaddina hè statu mintuvatu da u Barbutu di Chera, Ghjuvan'Andria Culioli, in un chjama è rispondi celebru:

Eiu ingaghju la battaglia
Ghjè ingaghju la baruffa,
Diti : - Qual’ hè statu fattu avanti,
U marteddu o la tinaglia ?
Si avanti hè la ghjaddina
O l’ovu drintu la padda ?
Sì vò rispunditi,
Hè chì vò seti pueta !

Da veda dinò mudificà

Liami mudificà