Architittura rumànica
L'architittura rumànica hè un stile d'architittura, chì tocca pè u più l'edifizii religiosi à l'epica medievale, in Auropa. Principia intornu à l'annu 950 è lascia pocu à pocu piazza à l'arte gòttica à partesi da u XIIu seculu.
L'elementu caratteristicu di l'arte rumànica hè l'arcu tondu pè e volte.
Spessu i muri hè cupertu di pitture à l'affrescu chì rapresentanu storie di a religione cristiana. I capitelli di i pilastri sò scultati. U tìmpanu sopr'à l'entrata hè spessu decuratu.
NascitaMudificà
Dopu à l'epica torbida di l'invasione bàrbare di l'Altu Medievu, un'epica più calma nasce. Hè tandu ch'elle sò custruite l'abbazie è e catedrale di stile rumànicu. Currisponde à l'epica di a di i rè carulingi, chì volenu riunisce l'Auropa. Sunnieghjanu di ricustituisce l'Imperu rumanu. Hè per quessa chì l'omi chjameranu più tardi stu stile "rumànicu".
CaratteristicheMudificà
A volta à botte è l'arcu tonduMudificà
In e custruzzione religiose, l'architetti adopranu pè u più a forma di a volta à botte è l'arcu tondu. Hè a sola tennica cunnisciuta tandu. Hè u segnu di stu stile chì si sparghje in tutta l'Auropa à partesi da u seculu X sin'à u seculu XII. A volta à botte face pisà assai pesu nant'à i muri. Ci sò poche aperture è finestre. L'architetti facenu custruisce contraforti. I muri sò zeppi. L'internu di e chjese rumàniche sò bughje è micca tantu alte.
U pianuMudificà
E chjese ripiglianu u pianu di e basiliche rumane : à l'internu di a chjesa ci si trova una grande nave, induve u publicu piglia a so piazza. U prete ellu si mette in u coru. Più tardi u pianu serà mudificatu : s'aghjusta una nave transversale chì si chjama u transettu. Dà à a chjesa u pianu d'una croce.
Esempii d'architittura rumànica in AuropaMudificà
AlemagnaMudificà
Catedrale di Worms
FranciaMudificà
Abbazia di Cluny
ItaliaMudificà
Catedrale di Pisa
L'architettura rumànica in CorsicaMudificà
NàscitaMudificà
In Corsica sò centinaie di cappelle di stile rumànicu chì sò alzate à u Medievu. In u 1091 u papa Urbanu II dà à a Republica di Pisa a gestione di a Corsica. Principia tandu un prugramma di custruzzione d'edifizii religiosi, catedrale (a custruzzione di Santa Maria Assunta di Mariana, detta A Canònica principia in u 1119), chjese piuvane è cappelle.
Spessu sò custruite nant'à u locu d'edifizii più antichi. E vechje cappelle sò distrutte per esse ingrandate.
Hè sott'à l'autorità di Pisa ch'elle sò custruite. Si parla dunque di stile rumànicu pisanu.
CaratterìsticheMudificà
E cappelle rumàniche si trovanu spessu vicinu à e vie, e strade, e bocche è lochi di passeghji, ch'ella sia trà i paesi trà d'elli, o trà e pieve.
Si ricunnoscenu à a simplicità di e forme è di i decori, à l'armunia di e so prupurzione.
U pianu hè cumpostu d'una nave unica. E cappelle sò orientate à levante. Si finiscenu cù un'àbside meza circulare à l'oppostu di a porta d'entrata.
E catedrale di Mariana è di Nebbiu sò i dui soli edifizii di Corsica à avè una nave centrale separate da i so lati da culonne è pilastri. L'altri sò più chjuchi.
I muri sò zeppi, l'aperture sò poche. L'edifizii sò spessu unicromi, ma ci hè qualchì cappella pulicroma, cum'è quella di A Trinità in Aregnu o San Mighele in Muratu.
I tetti sò fatti di teghje, di matticciu di granitu o di calcariu.
I decori scultati sò rari. E cumunità paisane sò in a maiò parte mudeste à u Medievu. Ma si trovanu belli decori, cumu per esempiu u tìmpanu di San Chirgu di Cambia. Certe volte si trovanu mudiglioni chì rapresentanu mutivi o figure d'umani o d'animali nant'à l'arcatelle.
Esempii in CorsicaMudificà
- San Fiurenzu
- Santa Maria Assunta, catedrale di Nebbiu
- Lucciana
- Santa Maria Assunta, detta A Canònica, catedrale di Mariana
- Aregnu
- A Trinità
- Sermanu
- Santi Niculaiu
- Lumiu
- San Petru è San Paulu
- Cambia
- San Chirgu (o San Quilicu)
- A Casalta
- Santa Maria
- Altiani
- San Ghjuvanni
- Corti
- Santa Marione
- Brandu
- Santa Maria di e Neve
- U Quercitellu
- San Petru d'Accia, o San Petrùculu
- Siscu
- San Mighele
- Biguglia
- Sant'Andria
- Merusaglia
- Sant'Andria
- Furiani
- Santa Maria
- Lucciana
- San Parteu
- Merusaglia
- Santa Riparata
- Carbini
- San Ghjuvanni
- Santa Lucia di Tallà
- San Ghjuvanni
- Quenza
- Santa Maria
- Castirla
- San Mighele
- Cànari
- Santa Maria
- Tralonca
- San Lurenzu
- Castellare di Casinca
- San Pancraziu (o San Brancà)
VucabulariuMudificà
Àbside :Mudificà
Affrescu :Mudificà
Altare :Mudificà
Arcatella :Mudificà
Arcu tondu :Mudificà
Cappella :Mudificà
Chjesa piuvana :Mudificà
Mudiglione :Mudificà
Mudificà
Pieve :Mudificà
Pulìcromu :Mudificà
Tìmpanu :Mudificà
Transettu :Mudificà
Volta à botte :Mudificà
FonteMudificà
- Annie Arnoux-Gabrielli, Églises romanes de Corse : Le guide, Albiana, 2016.
- Geneviève Moracchini-Mazel, Les Églises Romanes de Corse, Klincksieck, 1967.
- https://corse-romane.eu/