Ferula

(Reindirizzamentu da Vezza)
A ferula
Ferula communis
Classificazioni scentifica
Regnu Plantae
Divisioni Magnoliophyta
Classa Magnoliopsida
Ordini Apiales
Famiglia Apiaceae
Genaru Ferula
Nomu binuminali
Ferula communis
Linnaeus, 1753
A ferula

A ferula (Ferula communis) hè una spezia di pianta chì faci parti di a famiglia di l'Apiaceae. Hè prisenti da u cantu di u mari insin'à 400 metri. Si scontra à spessu à u cantu di i stradona, o in i loca ind'eddu ci hè statu in incendiu.

Discrizzioni mudificà

 

A ferula hè una pianta chì teni i casci. I foglii sò simplici è triangulari. A ferula hè alta 2 à 4 metri. Fiurisci da aprili à ghjugnu. I so piccioli sò spessi è cavi, incù casci verdi è frastagliati in sigmenti lungarini. I fiora di Ferula communis sò ragruppati in cucculi giaddi, furmendu magnifichi infiuriscenzi.

A ferula s'assumiglia à parechji pianti, com'è:

  • u finochju, ma a ferula hè più maiori
  • accadi dinò chì a ferula fussi cunfusa incù a cicuta, chì hè alta un metru o dui.
  • a ferula pò essa cunfusa dinò ancu a finochja: Peucedanum paniculatum, una pianta endemica di Corsica è alta sin'à 1,20 metru.

A ferula t'hà una radica mori longa è soda ed hè difficiuli à scalzà.

Hè una pianta tossica, vilanosa.

Ripartizioni mudificà

A ferula hè urighjinaria di i righjoni mediterranii, in particulari di u bacinu mediterraniu, di l'Auropa di u Sudu è di l'Asia uccidentali. Omu a trova par u più in i pratulini, i cuddini è i zoni buscosi, ind'edda benifizieghja di un clima caldu è seccu. 'Ssa pianta hè ancu cultivata in certi paesi par i so prubità midicinali è arumatichi.

In Corsica mudificà

A ferula cumuna hè prisenti è cumuna in Corsica.[1] Si trova in piaghja. Ma esisti dinò in i circondi di Bonifaziu un antra spezia di ferula: a ferula d'Arrigoni.

A sbarabattula firulaghja mudificà

 

A Sbarabattula firulaghja (Papilio hospiton) hè una sbarabattula endemica di a Corsica è a Sardegna. Hè una spezia d'impurtanza mundiali, ed hè prutettu da a cunvinzioni internaziunali di Washington pa i spezii di fauna è di flora minacciati di sparizioni. A sbarabattula firulaghja hè assuciata à spessu incù a ferula, apposta chì u brugu si nutrisci di ferula pà u più (ma dinò d'altri pianti com'è a ruta, o a pastinaccia). A sbarabattula firulaghja s'assumiglia mori à un'antra spezia di sbarabattula: a sbarabattula finuchjaghja, ma quidda hè assuciata incù u finochju.

Biulugia mudificà

A ferula hè una pianta vivaci chì si ripraduci par u più par via di graneddi. Fiurisci di regula di branu è d'istatina, attirendu numarosi insetti inamacatori grazia à i so fiora giaddi vivi. Dopu à l'impullinazioni, a pianta pruduci frutti à forma di capsuli cuntinendu numarosi graneddi. 'Ssi graneddi sò spargugliati da u ventu, prupiziendu cusì a prupagazioni di a pianta.

Tassunumia mudificà

A Ferula communis apparteni à u genaru Ferula, chì ragruppa à l'incirca 170 spezii di pianti arbacei. Hè ancu cunnisciuta sottu à i sinonimi Ferula foetida è Ferula glauca. 'Ssi noma sò calchì volta usati par disignà listessa pianta, bench'è certi diffarenzi murfulogichi possini esista trà eddi.

Cunsirvazioni mudificà

A Ferula communis hè cunsidarata com'è una spezia vulnerevuli par causa di a distruzzioni di u so ambienti naturali è di u sfruttamentu eccessivu di i so risorsi. Certi pupulazioni di Ferula communis sò stati ridutti par causa di a racolta eccessiva di i so radichi, chì sò usati in a medicina tradiziunali. I misuri di cunsirvazioni sò nicissarii par pruteghja 'ssa pianta è prisirvà a so diversità genetica.

Usi mudificà

À tempi antichi, a ferula era usata da i stitutori o da i parenti par pichjà annantu à i diti o i mani di i sculari è di i ziteddi.

A ferula hè periculosa è vilanosa pà u bistiamu, chì faci scuncià i pecuri o i vacchi, è ancu i cavaddi è i porchi. I pò ancu fà more. U principiu attivu hè a ferulosida, ch'impedisce u sangue di coagulà. Si po curà cù a vitamina K in certi casi. Par quissa i pastori tagliani a ferula o a sradicheghjani in i pascuri. Hè à a fini di l'istatina chì a ferula hè più tossica, quandu edda secca è tandu, ci hè u risicu chì i bestii a manghjessini.

U legnu mudificà

U legnu di a ferula era usatu à spessu. U legnu di a ferula, quand'eddu hè seccu, diventa duru duru ma ferma lebbiu. 'Ssu legnu era adupratu par esempiu, una volta smizatu, par arrutà i forbici, i culteddi o i rasoghji.

In Pasqua, era di tradizioni d'usà a ferula secca par trascinà u focu sacru. U focu era biniditu da u preti in piazza di ghjesgia è dopu à a cirimonia, ognunu si purtava u focu sacru in casa soia par via di a ferula accesa.


Lessiculugia mudificà

A ferula hè ancu chjamata in corsu a ferla (in u Fiumorbu), a finochja (per via di a sumiglianza incù u finochju), o a vezza (in Balagna).

Da vede dinò mudificà

Rifarenzi mudificà

Noti mudificà

  1. Jeanmonod & Gamisans (2013).

Liami mudificà

Da veda dinò mudificà

Altri prugetti mudificà