Gadduresu: differenze trà e virsioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica
Linia 41:
U gadduresu hà caratteristichi sintattichi, funetichi è ortugrafichi assà diffarenti rispettu à a lingua sarda. I reguli di scrittura sò vicini à quiddi di a lingua corsa incu calchì diffarenza liata à una influenza maiori di l'ortugrafia taliana è u vucabularia d'urighjina sarda.
 
===Similarità incù u corsu===
* u plurali di i noma compii pà vucali è si forma aghjustendu -i ("ghjanni" o "polti" [porti]) com'è in corsu è in talianu, è micca la -s com'è in sardu ("jannas"), latinu, spagnolu, catalanu, è cetara;
* u plurali ùn varieghja micca in u genaru maschili è feminicciu ("la tarra/li tarri", "la donna/li donni", "lu campu/li campi"), com'è in corsu suttanacciu ("a tarra/i tarri", "a donna/i donni", "u campu/i campi") è à diffarenza di u sardu ("sa terra/sas terras", "sa femina/sas feminas", "su campu/sos campos") è di u corsu cismuntincu ("a terra/e terre", "a donna/e donne", "u campu/i campi");
Line 47 ⟶ 48:
* a prisenza di a [[metafunia]] (cambiu vucalicu): pinsà/eu pensu, faiddà/eu faeddu, steddu/stidducciu, etc, com'è in corsu.
* u mantinimentu di a finali in -u atona, carattiristica cumuna à u corsu è à u sardu.
* l'articuli determinativi in lu, la, li, li, com'è in calchì casu in corsu, in u capicursinu oghjincu pruvinendu da u latinu ille, mentri in Sardu sò: "su", "sa", "sos", "sas" (da lu latinu ipse);
* a prisenza di u doppia -dd- cacuminali /ɖ:/ in locu di i gruppi -gli- è -ll- (com'è "piddà", "casteddu", "beddu", "nieddu", "stedda" ) com'è in corsu sartinesu o taravesu (mentri hé "piglià, "castellu", "bellu", "neru/niellu", "stella" in corsu cismuntincu)
* u qu- mutata in c- velari /k/ in principiu à parichji paroli ("cattru", "chici", "chiddu", "candu" in corsu "quattru", "quici", "quiddu/quillu", "quandu" ), com'è in sardu ("battor", "inoghe" è "cussu","cando", etc.), à diffarenza di u corsu (à l'eccezzioni di "calchi" in corsu suttanu);
* l'esitu di u c- palatali /ʧ/ in principiu di parola: "centu" , "cincu", "centru", "citai" com'è in còrsu è tuscanu à diffarenza di lu sardu ch'iddu manteni la /k/ velari o la muta in /ts/ ("chentu", "chimbe", "tzentru"/ant."chentru", "tzitade/ant."chitade");
* i trattamenti di -r- in -rt-, -rd-, -rc-, -rg-, -rp- è -rb- mudificati in -l- è -lt-, -ld-, -lc-, -lg-, -lp- è -lb- ("poltu" [portu], "impultanti" [impurtanti], "palchì" [parchì], "cialbeddu" [ciarbeddu], com'è in certi variità di sardu.
* u -b- in piazza di u -v- ("abà, abali" pa' u corsu "avà, avali/avale");
* u -v- casca sicondu ciò chi ci hè innanzi ("lu 'entu", "iddu è (v)ecchjiu" pa' u corsu "u ventu", "iddu è vechju"), com'è in sardu ("su 'entu", "issu est (b)'etzu"), è in certi varrità di corsu;
* a caduta di -v- è -g- intervucalichi ("nii" [nivi], "ghjoanu" [ghjovanu], "Ghjuanni" [Ghjuvanni], "chjai" [chjavi], "taula" [tavula], "teula" [tegula], "aè" [avé]) com'è in sardu, eccituatu u nuaresu ("nie/nii", "zoanu", "Juanne/Juanni", "crae", "mesa", "teula", "aere") è in certi parlati corsi;
* i soni "intricciati" -chj- /c/ è -ghj- /ɟ/ ("ghjesgia", "occhji", "aricchji", "ghjnocchji", "ghjattu", "fighjulà", "chjamà", "chjodu" sò com"è in corsu, à diffarenza di u sardu induva ùn sò micca prisenti ("cresia", "ogros", "oricras", "gattu", "bidere", "abbochinare", "tzou"); u sonu ghj- in principiu di una parola hè prununciatu com'è "i" semicunsunantica (/je:ʒa/, /jat:u/ pa' "ghjesgia", "ghjattu" ma hè sempri scrittu in u testu), com'è in u corsu pumuntincu;
* a prisenza di i soni in -sgi- /ʒ/ ("casgiu" , "ghjesgia", "basgiu") com'è in corsu è à diffarenza di u sardu ("casu", "cresia", "basu");
* u passaghju à -rr- di -rn- ("turrà", "carri") com'è in corsu taravesu è sartinesu è in sardu "torrare", "carre" (carri umana);
* u passaghju à -ss- di -rs- ("cossu" [corsu], "videssi" [vidersi]) com'è in sardu ("cossu")
* u trattamentu di -gn- è -ng- com'è in corsu è in tuscanu: "castagna" , "Saldigna" (Sardigna), "tigna", "linga" (lingua);
* a distinzioni latina trà vucali tonichi è atoni -i-/-e- è -u-/-o- com'è sii in corsu suttanacciu sii in sardu: "pilu" rispettu à "tela" (tela), "gula" rispetto à "soli" (sole);
* l'assenza di a linizioni di -t- è -c-, ("andatu" ), ("locu") com'è in corsu meridiunali, à u cuntrariu di u sardu è di u corsu cismuntincu ("andadu", "logu").
* u tarmini di i paroli in -ai ("citai" [cità], "trinitai" [trinità]), com'è in corsu anticu è in sartinesu, in sardu "tzitade" è "trinidade";
* a prununzia di -dor- in -tor- "imperadori", "cacciadori" analogamenti à u corsu è à u sardu "imperadore", "catzadore";
 
===Diffarenzi incù u corsu===
* u qu- mutata in c- velari /k/ in principiu à parichji paroli ("cattru", "chici", "chiddu", "candu" in corsu "quattru", "quici", "quiddu/quillu", "quandu" ), com'è in sardu ("battor", "inoghe" è "cussu","cando", etc.), à diffarenza di u corsu (à l'eccezzioni di "calchi" in corsu suttanu);
* l'esitu di u c- palatali /ʧ/ in principiu di parola: "centu" , "cincu", "centru", "citai" com'è in còrsu è tuscanu à diffarenza di lu sardu ch'iddu manteni la /k/ velari o la muta in /ts/ ("chentu", "chimbe", "tzentru"/ant."chentru", "tzitade/ant."chitade");
* i trattamenti di -r- in -rt-, -rd-, -rc-, -rg-, -rp- è -rb- mudificati in -l- è -lt-, -ld-, -lc-, -lg-, -lp- è -lb- ("poltu" [portu], "impultanti" [impurtanti], "palchì" [parchì], "cialbeddu" [ciarbeddu], com'è in certi variità di sardu.
* u -b- in piazza di u -v- ("abà, abali" pa' u corsu "avà, avali/avale");
* u -v- casca sicondu ciò chi ci hè innanzi ("lu 'entu", "iddu è (v)ecchjiu" pa' u corsu "u ventu", "iddu è vechju"), com'è in sardu ("su 'entu", "issu est (b)'etzu"), è in certi varrità di corsu;
* l'articuli determinativi in lu, la, li, li, com'è in calchì casu in corsu, in u capicursinu oghjincu pruvinendu da u latinu ille, mentri in Sardu sò: "su", "sa", "sos", "sas" (da lu latinu ipse);
* a caduta di -v- è -g- intervucalichi ("nii" [nivi], "ghjoanu" [ghjovanu], "Ghjuanni" [Ghjuvanni], "chjai" [chjavi], "taula" [tavula], "teula" [tegula], "aè" [avé]) com'è in sardu, eccituatu u nuaresu ("nie/nii", "zoanu", "Juanne/Juanni", "crae", "mesa", "teula", "aere") è in certi parlati corsi;
* u passaghju à -ss- di -rs- ("cossu" [corsu], "videssi" [vidersi]) com'è in sardu ("cossu")
* u tarmini di i paroli in -ai ("citai" [cità], "trinitai" [trinità]), com'è in corsu anticu è in sartinesu, in sardu "tzitade" è "trinidade";
* u ghjirundiu prisenti in -endi, mentri in corsu hè -endu/-andu, in sardu -ende;