Pumelu: differenze trà e virsioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica
Linia 7:
|}
|-----
| colspan=2 align="center" cellpadding="0" | [[File:Starr_070313-5666_Citrus_maximaGrapefruit 700x490.jpg|240px250px]]
|-----
! colspan=2 align="center" cellpadding="0" | <font color="black" size="1">Citrus maximax paradisi
|-----
! colspan=2 bgcolor="lightgreen" | [[Classificazioni scentifica]]
Linia 33:
| align="center" bgcolor="lightgreen" colspan="2" | [[Nome binuminale]]
|-----
| align="center" colspan="2" |''Citrus maxima× paradisi''<br /><font color=black size=1>
|-----
| align="center" colspan=2 align="center" cellpadding="0" | [[File:Citrus_maxima2Starr_071024-0115_Citrus_x_paradisi.jpg|240px250px|U pumelu]]
|-----
|}
U '''pumelu''' ('''''Citrus maxima''''' o, sicondu [[Carl von Linné|Linnaeus]], '''''Citrus grandis'''''), appartene à u [[Generu (tassunumia)|generu]] di i [[Citrus]], in a famiglia di e [[Rutaceae]]. Hè cunsideratu una di e trè [[spezia|spezie]] da e quale diriveghjanu tutti l'[[agrumu|agrumi]] oghje cunnisciuti, incù l'[[Citrus medica|alimeia]] è a [[Citrus reticulata|mandarina]].
 
== Morfulugia ==
[[File:Citrus maxima piece.jpg|thumb|left|Internu di u pumelu]]
Differamente da ogni altru agrumu, u pumelu ùn hè micca sfericu o appena sciacciatu, è si prisenta à spessu incù una forma à [[pera]]. A [[buchja]] hè liscia, verdiccia, à volta rusulata, mentre a polpa pussede culori chì vanu da u giallu à u rusulata finu à u rossu. Hè u più grande trà i [[frutti]] di i ''citrus'', cresce finu à i 30 cm di diamitru è pò pisà finu à i 10 kilò. Tipica per sta spezia hè l'abbundante prisenza di a sustanza bianca spungosa sottu a buchja (ditta ''albedu''), chì com'è in a maièo parte di l'agrumi ùn hè micca ***commestibile; d'albedu hè custituita ghjustu appuntu tutta a parte superiore di u fruttu, vene à dì a parte stretta di a forma à pera. S'è u fruttu hè maturu u gustu hè piacevule, più dolce ch'è quellu di l'[[aranciu amaru]] è senza alcuna acidità. Ogni spichju di u fruttu hè piuttostu grande, prisenta picculi [[seme|semi]] è una buchja spessa faciule da caccià.
 
U '''pumelu''' hè un [[arburu]] fruttiferu appartinente à u [[Generu (tassunumia)|generu]] [[Citrus]], è à a [[Famiglia (tassunumia)|famiglia]] di e [[Rutaceae]]. U nome cumunu ''pumelu'' si pò riferisce tantu à a pianta ch'è à u so fruttu. Hè un anticu [[ibridu]], prubabilmente trà l'[[Citrus sinensis|aranciu dolce]] è u [[Citrus maxima|pumelu]], ma da parechji seculi custituisce una spezia autonoma.
U pumelu hè moltu grande è per via di cunsequenza una persona sola hà difficultà à cunsumà lu è o appena coltu, ciò chì prubabilamente ***succesi in [[Indocina]] induve u fruttu pò rialmente ghjunghje à maturazione cumpletta.
 
== Descrizzione ==
Moltu diffusu in [[China]], induve ellu hè cunsumatu frescu, hè imprudatu ancu per pruduce suchji (in [[Israele]]) è per condisce insalate di frutta o di [[ligume|ligumi]], oppuri [[frutta candita|canditu]].
Hè un arburu [[sempreverde]] altu di solitu da 5 à 6 metri, ma pò ancu righjunghje i 13-15 metri. E so [[foglie]] sò di culore verde scuru, longhe (più ch'è 15&nbsp;cm) è suttile. Produce fiori bianchi cumposti da quattru petali di 5&nbsp;cm. U [[fruttu]] hè giallu, d'aspettu glubosu d'un diamitru di 10-15&nbsp;cm è hè cumpostu da spichji incolori. Hè un di i più maiori trà i frutti di l'[[agrumi]], sicondu solu à u [[Citrus maxima|pumelu]], datu chì pò righjunghje faciule i dui kg di pesu, in u quale casu però ùn hè micca cunsumatu frescu, ma hè distinatu à l'industria per a pruduzzione di suchju. A buchja di u pumelu hè abbundantamente cuperta da a massa spungosa detta ''albedu'' chì hè però appena menu cumpatta ch'è quella di u [[limone]]. Per stu mutivu u fruttu ùn hà nè a cunsistenza di u limone, nè l'elasticità di l'[[aranciu|aranciu]], ciò chì u face à spessu parè ammaccatu.
 
== U pumelu com'è ibridu ==
L'industria ricava un [[oliu essenziale|olii essenziale]] da a buchja.
Butanicamente ùn fù micca pussibule di distingue u pumelu da u [[Citrus maxima]] o [[pumelu]], finu à u [[1830]], quandu li fù assignatu u nome di ''Citrus paradisi''. E so urighjine ùn fubbenu micca determinate finu à u [[1950]], quandu u nome scentificu fù cambiatu in ''Citrus x paradisi''.
 
Finu à pocu tempu fà, infatti, u pumelu era classificatu com'è un ''citrus'' uriginale, di u quale si suppunia ch'ellu era una [[sottuspezia]] ancu a varietà di frutti giganti cultivata per u più in [[Israele]]. Oghje invece hè cumunamente accittata a teuria sicondu a quale sò propriu sti frutti enormi, i pumeli, i veri ''citrus'' uriginale, mentre i pumpelmi ne sò antichi ibridi. L'ibridazione saria tantu luntana in u tempu per avè permessu u predominiu di i pumpelmi in e cultivazione finu à rende la guasi scumparsa di i progenitori. I mutivi di sta prifarenza stanu certamente in e "dote" ch'è l'ibridi anu ereditatu da i pianti d'urigine. Mentre u pumelu hà trasmissu u [[gustu]] è a succosità, l'aranciu ci hà cuntribuitu incù u [[vulume]] più minore è a forma appena appiattita. Ne hè risultatu u pumelu chì cunserva per appuntu tuttu u gustu di u pumelu, ma si prisenta in frutti chì di solitu ùn subraneghjanu micca in media u chilugrammu di pesu, mentre u pumelu pò pisà più di dece kilò. Inquantu dopu à a forma, l'ibridu hà assuntu quella arrutundita di l'aranciu, pirdendu u "cappellu" d'''albedu'' chì face assumiglià i pumeli à gigantesche [[pera|pere]].
Hè sempre più diffusu in i supermercati europei.
 
==Pumelu o pumpelmu==
[[File:Pummelos.jpg|thumb|Dui pumeli]]Dui parole moltu simile, dui frutti chì si ponu si cunfonde faciule. Nanzituttu, u [[pumpelmu]] hè oghje largamente cunnisciutu è pare in qualchì modu stranu ch'è un fruttu chì u so nome hè scunnisciutu possi attribuisce si ne a paternità genetica. Eppuru hè statu dimustratu chì sò solu trè i progenitori di tutti l'agrumi oghje cunnisciuti: l'alimeia, a [[mandarina]] è questu giganti d'altri tempi chì pudemu chjamà solu incù nomi lucali, perchè a so impurtanza ùn hè mai ghjunta à 'ssu livellu. Hè dunque unu di i trè illustri antenati di l'agrumi. U pumpelmu hè dunque inevitabilamente un [[ibridu]], tantu bellu risciutu da avè guasi cancellatu l'uriginale. Hè tantu bellu risciutu ch'è à i ghjorni d'oghje ùn hè micca cunclusu u dibattitu trà pumelu è pumpelmu. Molti sperti cunsidereghjanu ch'è u pumpelmu saria solu a virsione [[Mare Meditarraniu|meditarrania]] di u pumelu. Altri sò cunvinti ch'è u pumpelmu sia simpliciamente u sviluppu naturale di a spezia antica, difinitivamente estinta, di i pumeli. Ferma sempre una quistione aperta.
 
== Storia ==
U pumelu hè l'unicu agrumu chì si suppone ch'ùn pruvenia micca da l'[[Asia]] sudurientale, ma da l'[[America Centrale]]. Si dice ch'ellu saria statu scupertu in u [[1750]], prubabilmente à [[Barbados]] o à e [[Bahamas]]. In realità hè plausibile ch'ellu sia statu purtatu da questi lochi in [[Florida]], ma pare quantunque stranu ch'ellu aghji pussutu da quì righjunghje ancu u [[Mare Terraniu]]. Ùn ci sò date certe in prupositu, ma esiste ancu l'ipotesi ch'è u pumelu sia ghjuntu in [[Europa]] incù u so prugenitore, l'aranciu dolce, da l'[[Estremu oriente]] à traversu l'Asia per a [[Via di a seta]], ciò chì cullucheria a so urigine in a patria di tutti l'altri agrumi. Hè quantunque vera ch'è in Europa era statu usatu à spessu solu com'è pianta ornamentale. U fruttu hè diventatu populare solu in u XIX seculu.
U pumelu hè nativu di u sudu di l'[[Asia]] è di a [[Malesia]] induve ellu hè cunnisciutu da più di quattru milla anni. Fù introduttu in [[China]] intornu à u 100 d.C., induve ellu s'hè diffusu è cuntinueghja à sopravvive, ancu spuntaneamente accantu à i fiumi, finu à i nostri ghjorni. Hè cultivatu in e rigione miridiunale ([[Jiangsu]], [[Jiangxi]], [[Fujian]]) è spicialmente in [[Tailanda]]. Ci sò culture ancu in [[Taiwan]] è [[Giappone]], in u sudu di l'[[India]], [[Malesia]], [[Indunesia]], [[Nova Guinea]] è [[Tahiti]].
 
Oghje u pumelu si cultiveghja in u mondu sanu. Ne sò i maiori pruduttori i [[Stati Uniti d'America|USA]], incù culture in [[Florida]] è [[Texas]]. In l'[[Italia Miridiunale]], hè cultivatu oghje in l'agrumeti di a [[Piana di Catania]], è di a [[Conca d'Oru]] in [[Sicilia]].
Più ch'è in Asia, u pumelu hè cultivatu in [[California]] è soprattuttu in [[Israele]].
 
== Una nova varietà ==
Fù introduttu in [[Giamaica]] in u XVIII seculu da u capitanu inglese Shaddock, chì lucalmente dete ancu u so nome à u fruttu. A casata di stu capitanu hè sempre ricurdata ancu in [[Liguria]], induve u pumelu hè cunnisciutu com'è ''sciaddocco''.
[[File:Citrus paradisi (Grapefruit, pink) white bg.jpg|thumb|pumelu rusulatu]]
Esistenu annantu à u marcatu molte varietà di pumelu, ma una in particulare assume una certa impurtanza. Si tratta di u [[pumelu rusulatu]], chì a so culurazione deriveghja da una mutazione spuntanea di u pumelu giallu usservata in u Texas in u 1929 è stabilizata par via di irraghjamentu incù neutroni lenti. U novu fruttu hà ingeneratu moltu interessu trà i compradori, tantu da favurisce ulteriore ibridazione soprattuttu incù l'aranciu ''moru''. Sò stati righjunti boni risultati: u fruttu diventa sempre più culuritu è sempre più dolce, è a buchja s'hè affinata. Avale u pumelu rosu hè cunsideratu solu una varietà di u pumelu giallu, ma puderia succede ch'ellu diventi prestu una spezia autunoma di ''citrus''. Quessa dighjà successa incù e [[clementina|clementine]]: quandu una varietà righjunghje faciule certe qualità particulare ripetibile, mantinendu invariate e nove caratteristiche, l'ibridu assume u ''status'' di spezia sputica. Un si deve sminticà ch'è, sturicamente, listessu affare hè accadutu per l'aranciu è u limone.
 
== ImagineFarmacolugia ==
Parechji studii evidinzieghjanu pruprietà antimicotiche, antimicrobiche è antibatteriche à ampiu spettru di u GSE (''Grapefruit-Seed Extract'')<ref>(in inglese) ''Antimicrobial properties of grape seed extracts and their effectiveness after incorporation into pea starch films'', International Journal of Food Science & Technology, Vulume 44, Numeru2, pagine 425-433, February 2009</ref><ref>(in inglese) ''Antibacterial effect of Grapefruit Seed Extract on food-borne pathogens and its application in the preservation of minimally processed vegetables'', annantu à ''Postharvest Biology and Technology'', Vulume 45, Numeru 1, Lugliu 2007, Pagine 126-133: studiu da u College of Food Science and Nutritional Engineering è di u Chjina Agricultural University (Beijing, 100083)</ref>. Incù una diluizione d'1:512 hè eliminata cumplittamente a tussicità di u suchju, rispettu à i cumuni antibiotichi, svulghjendu un'azzione selettiva chì culpisce i soli batterii chì ùn sò micca familiari à l'urganismu. À u microscopiu elettronicu s'hè evidinziatu ch'è in 15 minuti dapoi u cuntattu hè distrutta a membrana di u batteriu è liberatu ciò chì hè cuntenutu in u so [[cituplasma]]<ref>(in inglese) ''The Effectiveness of Processed Grapefruit-Seed Extract as An Antibacterial Agent: II. Mechanism of Action and In Vitro Toxicity.'', The Journal of Altirnative and Complementary Medicine, Vulume: 8 Numeru 3: Lugliu 5, 2004</ref>
<gallery>
File:Pummelos.jpg|<center>Pumeli
File:Pummelo_sectioned.jpg|<center>Fruttu tagliatu
File:Pummelo_flesh.jpg|<center>Polpa di pumelu
File:Pomelo flower.jpg|<center>Fiori di pumelu
File:Citrus maxima0.jpg|<center>Pumelu annantu à l'arburu
File:Pomelo3.jpg|<center>U fruttu annantu à l'arburu, Isule [[Filippine]]
File:Xiancun - pomelo orchards - DSCF4064.jpg|<center>Culture di pumelu in u [[Fujian]], in China
</gallery>
 
[[Category:Rutaceae]]
[[Category:Agrumi]]
[[Category:Taxa classificati da Linneo]]
 
In u corsu di i studii, fù nutatu ch'è in i Stati interessati u cunsumu di suchju di pumelu com'è bivanda (cunsiderata moltu rinfriscante in lochi induve u clima era spessu moltu caldu) era bellu più altu ch'è in l'altri Stati; si righjistronu tuttu à fattu casi di persone chì cunsumavanu 1-2 [[gallone|galloni]] (equivalente à 4-8 [[litru|litri]]) à u ghjornu di suchju di pumelu. Dopu à i studii, u misteru chì circundava a currelazione trà i dui aspetti (cunsumu di suchju di pumelu è fallimenti terapeutichi) fù svilatu.
 
== Note ==
<references/>
 
== Bibliugrafia ==
{{cita libru| Bertram G. | Katzung | Farmacolugia generale è clinica | 2009 | Piccin | Paduva}}
 
[[Category:Rutaceae]]
[[Category:Agrumi]]
 
==Fonte==