Lava: differenze trà e virsioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
Nessun oggetto della modifica
Nessun oggetto della modifica
Linia 1:
[[File:Pahoeoe fountain original.jpg|thumb|right|320pxupright=1.5|Una funtana di lava Pahoehoe alta 10m10 metri.]]
{{Ortografia è grammatica da verificà}}
[[File:Pāhoehoe Lava flow.JPGjpg|thumb|rightupright=1.5|320px|LavaLingua di lava emessa da una fessura vulcanica in l'[[Isula di Hawaii]].]]
 
A '''Lava''' hè u nomu chì hè datu à u [[magma]] [[vulcanu|vulcanicu]] dopu ch'eddu hà persu i gasi è l'altri cumpunenti vulatili sottu prissioni chì l'incicciavani. U terminu "lava" si rifirisci sii à a roccia à u statu fusu chì esci in seguitu à un'eruzioni, sii à listessa roccia una volta ch'edda s'hè sulidificata dopu u raffriddamentu.
 
== Discrizzioni ==
[[File:Pahoeoe fountain original.jpg|thumb|right|320px|Una funtana di lava alta 10m]]
A brusca diminuzioni di a prissioni, à u passaghju in ambienti esternu à a [[crosta terrestra]], pruvucheghja un disgasamentu di u [[magma]]: i gasi, disciolti à l'iniziu in suluzioni, subiscini una ripintina evapurazioni, siparandu si da u fusu magmaticu chì, dopu à a variazioni di a cumpusizioni chimica, si trasforma in lava.
[[File:Pāhoehoe Lava flow.JPG|thumb|right|320px|Lava di l'Isula di Hawaii]]
I gasi libarati da u prucessu di disgasamentu sò u [[Vapori d'acqua|vapori acquosu]] (chì inghjinireghja l'[[acqua hjjuvanili]]), [[anidridi carbonica|CO<sub>2</sub>]], [[Monossidu di carboniu|CO]], [[anidridi sulfurosa|SO<sub>2</sub>]], [[anidridi sulforica|SO<sub>3</sub>]], [[cloru|Cl<sub>2</sub>]], [[azotu|N<sub>2</sub>]] è i [[Classificazioni Goldschmidt|elementi rari]].
Pidda lu nomu di '''lava''' lu [[magma]] una volta aruttatu in ambienti subacqueu o subaeriu. <br />
Hà una timparatura chì và da li 700 à li 1200 gradi Celsius. Ancu s'idd'hè monda viscosa, circa 100.000 volti la viscusità di l'acqua, pò scurra par grendi distanzi prima di infriscà si è caghjà si.
La parola "lava" hà urighjina da lu latinu "labes" chì significhighja caduta. Lu so prima impiegu, culligatu cù la isciuta di magma, prubabilmenti hè quiddu chì si truva in un curtu racontu scrittu da Francesco Serao, riguardu l'aruzioni di lu [[Vesuviu]] avvinuta trà lu 14 maghju è lu 4 ghjugnu 1737.
La lava, caghjendu si, forma [[rocchi ignii]] effusivi.
 
A lava hà una tampiratura chì và da i 600 à i 1200 gradi Celsius. Bench'edda sii abbastanza viscosa, finu à 100.000 volti a viscusità di l'acqua sicondu a cumpusizioni, pò scorra par grandi distanzi prima di raffrità si è sulidificà si, in funzioni di i so prubità [[tissutrupia|tissutropichi]] è [[riulugia|riulogichi]].<ref>{{Cita web
Li lavi si distinghini in:
|url=http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6VCS-4B6CPRP-1&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=062è0c42281eb5è5d185d5è78aa1è0f7
* granitichi o acidi o sialichi, in lu casu aghjini un'alta parcentuali di silicia
|titulu=ScienceDirect - Journal of Volcanology and Geothermal Research : Transient phenomena in vesicular lava flows based on laboratory experiments with analogue materials|editori=www.sciencedirect.com|accessu=19 ghjugnu 2008|casata=H. Pinkerton|nomu=N. Bagdassarov }}</ref><ref>{{Cita web|url=http://cat.inist.fr/?àModele=afficheN&cpsidt=5970696|titulu=Rheological properties of basaltic lavas at sub-liquidus temperatures: laboratory and field measurements on lavas from Mount Etna|editori=cat.inist.fr|accessu=19 ghjugnu 2008}}</ref> A lava, sulidifichendu si, forma [[roccia ignea|rocci ignei]] effusivi.
* andesitichi o neutri, in lu casu aghjini una parcentuali media di silicia
* basaltichi o basichi o femichi, in lu casu aghjini una bassa parcentuali di silicia
Mentri li lavi basaltichi sò monda fluidi è raghjiunghjini la suparficia, quiddi [[granitu|granitichi]] tendini à caghjà in la camara magmatica di lu [[volcanu]], furmendu strutturi com'è guglii, domi è cupuli di ristagnu, o à essa cacciati cù viulenti splusioni.
 
== Suddivisioni di i lavi ==
[[Categoria:Geologia]]
LiI lavi si distinghinidistinguini in:
* [[granitu|granitichi]] o acidiaciti o sialichi, ins'eddi luani casuun aghjini un'altatinori parcentualialtu di [[silicia]]
* [[andesite|andesitichi]] o neutri, ins'eddi luani casuun aghjinitinori una parcentuali mediamediu di silicia
* [[basaltu|basaltichi]] o basichi o femichi, ins'eddi luani casuun aghjinibassu una bassa parcentualitinori di silicia
Mentri lii lavi basaltichi sò mondapocu fluidiviscosi è raghjiunghjinirighjunghjini laa suparficiasuperficia, quiddi [[granitu|granitichi]] tendini à caghjàsulidificà si in laa camara magmatica di luu [[volcanu]]vulcanu, furmendu strutturi com'è [[prutrusioni solida|guglii]], [[domu vulcanicu|domi]] è cupuli di ristagnu, o à essa cacciatiespulsi incù viulenti splusioni chì poni dà urighjina à i [[culata piruclastica|culati piruclastichi]].
 
== A sulidificazioni di i lavi basaltichi ==
[[File:Asskrem Hoggar 2.jpg|thumb|upright=1.5|Neck vulcanicu di basaltu culunnari ([[Ahaggar|Hoggar]]).]]
I lavi [[basaltu|basaltichi]] poni, sulidifichendu si, purtà à multiplici strutturi sicondu a vilucità incù a quali si rinfrescani è i carattaristichi di l'ambienti:
* lavi à corda, ditti ancu ''Pahoehoe'' (veni à dì "petri chì si pò camminà annantu") da i pupulazioni hawaiani. Si tratta di lavi molti basichi chì scorrini à fiuma, un stratu sopra l'altru. U più supirficiali si sulidificheghja, mentri i sottustanti, scurrendu, l'incurvani. Sulidifichendu si, sò rispunsevuli di a forma di i cusidditti [[Vulcanu (giulugia)#Vulcani à scudu|vulcani à scudu]].
* blocchi curiacei, ditti ancu [[Lava di tipu AA|lava AA]] (veni à dì "petri chì ùn si pò micca camminà annantu"<ref>prubabilamenti unumatupeicu</ref>) da i pupulazioni hawaiani. Si tratta di lavi basichi, ma menu rispettu à quiddi à corda. U stratu chì raffritendu si sulidificheghja hè più spessu è quiddi sottustanti inveci di incurvà lu u spezzani.
* basalti culunnari, quandu i magmi basaltichi, sulidifichendu si in cundizioni ipuabissali, formani ampii prismi culunnari par cuntrazzioni termica di a massa raffritata, com'è quiddi prisenti in [[Islanda]], in l'Irlanda di u Nordu, in i "neck" vulcanichi purtati à u scupartu da l'erusioni in l'[[Hoggar]], in [[Sardegna]], in [[Cicilia]] ([[Voli di l'Alcantara]]) è in u Venetu (com'è in a cava di Montecchio Maiori).
* [[Lava à cuscinu|lavi à cuscinu]] (pillow-lavas), quandu a lava esci fora à grandi prufundità in u mari, raffredda viluciamenti, ma i gasu sgorgani libarendu si moltu pianu.
 
== Urighjina di u terminu ==
A parola "lava" hà urighjina da u latinu "labes" chì significheghja caduta, sculisciamentu. U so prima usu, culligatu incù l'uscita di magma, prubabilamenti hè quiddu chì si trova in un brevi scrittu di [[Francescu Serao]], chì riguarda l'eruzioni di u [[Vesuviu]] avvinuta frà u 14 maghju è u 4 ghjugnu 1737<ref>Francescu Serao, ''Storia di l'incendiu di u Vesuviu accadutu in u mesi di maghju di l'annu MDCCXXXVI'', Riali Accademia di i Scenzi Fisichi è Matematichi di Napuli, Stamperia di Novello de Bonis, Napuli, 1738</ref>.
 
== Raffritamentu ==
A lava raffritendu si dà urighjina à petri, ditti [[rocci effusivi]] oppuri [[rocci intrusivi]]. Un asempiu di u prima gruppu hè l'[[ussidiana]] è di u sicondu u [[granitu]].
 
== Noti ==
<references/>
 
== Da veda dinò ==
* [[Domu di lava]]
* [[Magma]]
 
==Fonti==
'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia in talianu.
 
 
 
[[Categoria:GeologiaGiulugia]]