U mari Caspiu (o Mare Caspiu) (rus. Каспийское море Kaspijskoe more, az. Xəzər dənizi, iran. دریای خزر, kaz. Каспий теңізі Kaspij Tenizi, turkm. Hazar deňizi) hè a più grandi massa d'acqua chjusa di a Terra, è hè classificatu com'è u più grandi lavu (intesu com'è bacinu acquosu isulatu) di u mondu pricidendu u lavu Supiriori in America. À causa di a salinità di i so acqui, sippuri bassa (1⁄3 rispettu à quidda di u mari), fù imprupriamenti difinitu "mari". I so costi sò divisi amministrativamenti frà: Russia (Dagestan, Calmucchia è Oblast' di Astrachan'), Iran, Kazakistan, Turkmenistan è Azerbaigian. Annantu à a costa uriintali, in Turkmenistan, ci hè un'ampia baia, u Garabogazköl, chì spessu diventa un lavu par sè quandu u liveddu di a superficia s'abbassa. Dui sò i fiuma maiori chì sfociani in u mari Caspiu: u Volga è l'Ural. À tempi antichi era chjamatu Mari Ircaniu o Mari Ircanu.[1]

U mari Caspiu vistu da satellitu
U mari Caspiu
Caspian Sea Khezeshahr beach
Stenka Razin (Vasily Surikov, 1906)

Giugrafia mudificà

U Mar Caspiu hè un bacinu endureicu situatu à 28 metri sottu u liveddu di u mari (diprissioni caspica), frà i zoni miridiunali di a Federazioni Russia è u nordu di l'Iran. Hà una superficia di 371 000 km², un vulumu di 78.200 km³ è una prufundità massima di 1.025 metri in a parti miridiunali (à nordu a prufundità ùn supareghja micca i 6 metri). Hè longu 1.200 km, incù una larghezza media di 310 km. Un tempu, quandu u bacinu era à listessu liveddu di l'altri mari, facia parti di una massa d'acqua moltu più vasta, chì si stindia da u mari Neru sinu à u lavu d'Aral.

Salinità mudificà

Com'è dighjà dittu, a difinizioni di "mari" hè duvuta à u fattu ch'è u Caspiu hè d'acqua salata, ditagliu ghjà notu à l'antichi Rumani. L'acqua hà una salinità media di u 13 par milla (circa un terzu di a salinità media di l'acqua di mari). Quidda varieghja nutevulamenti da zona à zona, passendu da liveddi guasi nulli (particularamenti à nordu in l'aria di u delta di u Volga) à valori moltu elevati par via di l'intensa evapurazioni; hè quist'ultimu u casu di l'insinatura di Garabogazköl, induva a salinità righjunghji u 30‰. Sti diffarenzi influiscini in modu impurtantu ancu annantu à a fauna prisenti, in genaru abbundanti è tipica sii di l'acqui dolci, sii di l'acqui marini.

Isuli mudificà

Ashuradeh, Bulla, Çikil, Çilov, Gil, Nargin, Pirallahı, Qara Su, Qum, Səngi, Muğan, Vulf, Zənbil, Caspiar.

Insediamenti mudificà

I principali cità chì s'affacciani annantu à u bacinu sò Baku, capitali azera, è Machačkala. Altri cità in prussimità di a costa o annantu à u lavu sò: Astara, Baku, Khachmaz, Lankaran, Oil Rocks, Sumqayit, Astara, Babolsar, Bandar, Anzali, Chaloos, Noshahr, Ramsar, Rasht, Sari, Atyrau, Aqtau, Astrakhan, Derbent, Machačkala, Türkmenbaşy.

Noti mudificà

  1. Pliniu u Vechju, Naturalis Historia, V, 97; VI, 15, 35-36, 41, 46, 51, 58, 112.


Da veda mudificà

Fonti mudificà

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispondenti di a wikipedia taliana.